رشته علوم و صنایع غذایی به مجموعهای از دانشها و تکنیکها اشاره دارد که به بررسی کیفیت فیزیکی، شیمیایی و میکروبی محصولات کشاورزی، از جمله محصولات باغی، زراعی، دامی و دریایی، در زمینههای تبدیل و نگهداری میپردازد. این رشته همچنین به فعالیتهای مربوط به جمعآوری، فرآوری، تبدیل، فرمولاسیون، نگهداری، کنترل کیفیت و حمل و نقل این محصولات توجه دارد. ممکن است در ابتدا رشته مهندسی صنایع غذایی چندان جذاب به نظر نرسد، اما در ادامه مقاله با جنبهها و جذابیتهای مختلف این رشته آشنا خواهید شد.
تاریخچه رشته مهندسی صنایع غذایی
مهندسی غذا (FE) در دانشگاهها در دهه 1950 به عنوان یک رشته مرتبط با تولید مواد غذایی شکل گرفت. هدف اصلی این رشته، “توسعه و بهبود فرآیندهای صنعتی کارآمد برای تبدیل مواد خام با منشاء بیولوژیکی به محصولات خوراکی” بود.
با ظهور همزمان برنامهها، دورهها و مدارک تحصیلی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در چندین دانشگاه در سراسر جهان، همچنین تأسیس کتابهای درسی، برگزاری کنفرانسها و انتشار مجلات تخصصی، تحقیق و آموزش در زمینه FE آغاز شد. آموزش مهندسی غذا به یکی از موضوعات اصلی بحث در کنفرانسهایی نظیر ICEF (کنگره بینالمللی مهندسی و غذا) و CIBIA (کنگره مهندسی غذا آمریکا ایبرو) تبدیل گردید.
معرفی رشته مهندسی صنایع غذایی
رشته مهندسی صنایع غذایی (Industrial Engineering) در حال حاضر به حوزههای متعددی در صنعت مواد غذایی گسترش یافته و افراد در مشاغل مختلف، فرصتهای زیادی برای فعالیت در بازار کار دارند. این امر به دلیل رشد و توسعه سریع فرآوریهای صنایع غذایی در دنیای امروز است.
به طور خلاصه، هرچند برخی از دروس این رشته شباهتهایی با یکدیگر دارند، اما هدف علم تغذیه ارتقاء سلامت و افزایش طول عمر انسانهاست. در مقابل، هدف اصلی علوم صنایع غذایی، افزایش ماندگاری غذاها و کاهش ضایعات آنها میباشد.
تواناییهای لازم برای ورود به رشته مهندسی صنایع غذایی
دانشجویانی که قصد دارند وارد رشته مهندسی صنایع غذایی شوند باید به دروس ریاضی و فیزیک و شیمی علاقه زیادی داشته باشند.
به دلیل اینکه رشته مهندسی صنایع غذایی با سلامت انسان ها در ارتباط است فرد باید مسئولیت پذیری بالایی داشته باشد تا دچار پشیمانی نشود. از دیگر توانایی های لازم برای رشته مهندسی صنایع غذایی می توان به صبر بودن، علاقه به کار تیمی، داشتن تمرکز و دقت بالا، توانایی کار در کارخانه هایی که خارج از شهرها هستند، اشاره کرد.
چند مورد از توانایی های مهندسان رشته مهندسی صنایع غذایی عبارت است از :
- دانش عمیق در ایمنی مواد غذایی:
مهندسان صنایع غذایی باید به طور کامل با مقررات و اقدامات ایمنی مرتبط با تولید مواد غذایی آشنا باشند. آنها باید قادر به شناسایی خطرات احتمالی در فرآیند تولید باشند و اقداماتی برای کاهش این خطرات اتخاذ کنند. همچنین، آگاهی از جدیدترین مقررات و استانداردهای ایمنی در صنعت مواد غذایی برای آنها ضروری است.
- مهارت در مهندسی مکانیک:
افراد در رشته مهندسی صنایع معمولاً از تواناییهای خود در مهندسی مکانیک برای طراحی و توسعه ماشینآلات و تجهیزات مورد نیاز در تولید مواد غذایی بهره میبرند.
- مهارتهای تحلیلی و حل مسئله:
مهندسان صنایع غذایی از مهارتهای تحلیلی و توانایی حل مسئله برای ایجاد محصولات و فرآیندهای نوین استفاده میکنند. این مهارتها به آنها کمک میکند تا مشکلات موجود در تولید را شناسایی و برطرف کنند یا دستورالعملهای جدیدی را توسعه دهند.
- دانش در فرآیندهای تولید مواد غذایی:
مهندسان صنایع غذایی باید با فرآیندهای مرتبط با تولید محصولات غذایی آشنا باشند. این شامل درک مراحل طراحی یک محصول از تحقیقات اولیه و توسعه تا مراحل نهایی تولید و توزیع است. این دانش به آنها کمک میکند تا فرآیندها را بهینهسازی کنند.
گرایش های رشته مهندسی صنایع غذایی
مهندسی صنایع غذایی
این رشته محبوب که معمولاً به عنوان «مهندسان صنایع غذایی» شناخته میشود، به مدلسازی و بهینهسازی فرآیندها و تجهیزات مرتبط با صنایع غذایی میپردازد.
شیمی مواد غذایی
محور این گرایش بر روی تحقیقات بنیادی و توسعهای مرتبط با فرآیندهای تولید و بستهبندی محصولات غذایی متمرکز است.
زیست فناوری مواد غذایی
در این گرایش از رشته مهندسی صنایع غذایی، دانشجویان یاد میگیرند که چگونه با بهرهگیری از تکنیکهای زیستفناوری، عطر و طعم و همچنین بافت مواد غذایی خام را تغییر دهند. این گرایش به عنوان یکی از شاخههای نوین در علوم و صنایع غذایی شناخته میشود.
فناوری مواد غذایی
در این گرایش از رشته مهندسی صنایع غذایی، دانشجویان یاد میگیرند که چگونه با بهرهگیری از تکنیکهای زیستفناوری، عطر و طعم و همچنین بافت مواد غذایی خام را تغییر دهند. این گرایش به عنوان یکی از شاخههای نوین در علوم و صنایع غذایی شناخته میشود.
پرکاربردترین دروس در دوره دبیرستان برای این رشته کدامند؟
رشته علوم و مهندسی صنایع غذایی (کشاورزی) در زیرگروه 5 گروه آزمایشی علوم تجربی قرار دارد. این زیرگروه علاوه بر مهندسی صنایع غذایی، شامل رشتههای متنوعی در مقطع کارشناسی است که عبارتند از:
آموزش امنیت بینالملل، امنیت نرم، حفاظت اطلاعات، تربیت بدنی، اقتصاد کشاورزی، پژوهشگری امنیت، ضد تروریسم، تربیت مروج سیاسی، ترویج و آموزش کشاورزی پایدار، علوم دامی، علوم فنی امنیت، علوم و مهندسی باغبانی، علوم و مهندسی جنگل، علوم و مهندسی خاک، علوم و مهندسی شیلات، علوم و مهندسی محیط زیست، مربیگری عقیدتی، علوم ورزشی، کتابداری در شاخه پزشکی، مددکاری اجتماعی، مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، مهندسی صنایع چوب و فرآوردههای سلولزی، مهندسی صنایع مبلمان، مهندسی فضای سبز و مهندسی طبیعت.
در مقطع کاردانی، رشتههای زیرگروه 5 علوم تجربی شامل موارد زیر هستند:
امور اراضی، امور زراعی و باغی، تکنولوژی صنایع غذایی، تکنولوژی محیط زیست، تولید و فرآوری خرما، تکنولوژی مرتع و آبخیزداری، تکنولوژی مواد غذایی و تولید و بهرهبرداری از محصولات کشاورزی.
ضرایب دروس زیرگروه ۵ علوم تجربی در سالهای اخیر به شرح جدول زیر تعیین شده است.
| درس | زمین شناسی | زیست | ریاضی | فیزیک | شیمی |
| ضریب | 1 | 3 | 2 | 2 | 2 |
بر اساس جدول و عناوین رشتههای دیگر زیرگروه 5، مشخص است که پایه و اساس این زیرگروه بر درس ریاضی استوار است. بنابراین، برای موفقیت در هر یک از رشتههای این زیرگروه، کسب نمره تراز بالا در درس ریاضی از اهمیت بالایی برخوردار است و دروس زیست، شیمی و فیزیک در اولویتهای بعدی قرار دارند.
از سوی دیگر، بر خلاف رشتههایی مانند علوم و صنایع غذایی، پزشکی و دندانپزشکی که در زیرگروه یک قرار دارند و درس زمینشناسی برای آنها ضریب صفر دارد، در زیرگروه 5، نمره تراز این درس با ضریب یک محاسبه و در امتیاز نهایی داوطلبان لحاظ میشود.
گزینش رشته مهندسی صنایع غذایی به صورت قطبی انجام میشود. به این معنا که پس از کسر سهمیه ایثارگران، 20 درصد از ظرفیتهای باقیمانده به داوطلبان آزاد اختصاص مییابد و مابقی به نسبت شرکتکنندگان هر یک از سهمیهها (مناطق و خانواده شهدا) بین کل شرکتکنندگان آن منطقه در گروه آزمایشی تجربی تقسیم میشود. به عبارت دیگر، اگر یکی از دانشگاههای قطب خود را برای ادامه تحصیل در رشته مهندسی صنایع غذایی انتخاب کنید، شانس بیشتری نسبت به داوطلبان دیگر مناطق خواهید داشت.
همانطور که میدانید، دانشآموزان میتوانند با توجه به علاقهمندی خود، بدون توجه به نوع دیپلم، در هر یک از گروههای آزمایشی آزمون سراسری شرکت کنند. اما علاوه بر نمره آزمون سراسری، معدل آنها در مقاطع تحصیلی متوسطه نیز در محاسبه نمره نهایی تأثیرگذار است. در زیرگروه 5 برای دانشآموزان نظام جدید آموزشی (نظام ۳-۳-۶)، سوابق تحصیلی و معدل دیپلم طبق جدول زیر در نمره نهایی آزمون لحاظ میشود.
درسهای عمومی برای تمامی گروهها با ضریب یک در محاسبه نمره نهایی در نظر گرفته میشوند. اما اگر نوع دیپلم داوطلب با گروه آزمایشی او متفاوت باشد، تنها نمره درسهای تخصصی که با زیرگروه آزمایشی داوطلب همخوانی دارند، در این محاسبه لحاظ میشود. حداکثر تأثیر این نمرات ۳۰ درصد است.
دروس تخصصی رشته مهندسی صنایع غذایی
- اقتصاد و مدیریت در صنعت
- طراحی آزمایشها در صنعت غذا
- فناوری پس از برداشت
- علوم پایه در کشاورزی
- میکروبیولوژی مواد غذایی ۱
- میکروبیولوژی مواد غذایی ۲
- شیمی مواد غذایی ۱
- شیمی مواد غذایی ۲
- اصول مهندسی در صنایع غذایی
- تحلیل مواد غذایی
- اصول نگهداری مواد غذایی
- اصول مهندسی صنایع غذایی ۲
- فناوری گوشت و شیلات
- فناوری روغنهای خوراکی
- فناوری غلات
- فناوری شیر و محصولات لبنی ۱
- فناوری شیر و محصولات لبنی ۲
- کنسرو سازی
- فناوری قند
- اصول بستهبندی مواد غذایی و بیولوژیک
- صنایع نوشیدنی
- عملیات واحد در مهندسی صنایع غذایی
- اصول طراحی کارخانههای صنایع غذایی
- تغذیه
- کنترل کیفیت مواد غذایی
فرصت شغلی مهندسان رشته مهندسی صنایع غذایی
مهندسان در رشته مهندسی صنایع غذایی در زمینههای مختلفی از جمله فرآیند تبدیل مواد غذایی، نگهداری محصولات کشاورزی، کنترل کیفیت، طراحی و بهینهسازی خطوط تولید در کارخانهها، و نظارت بر مسئولیتهای فنی واحدهای تولید فرآوردههای غذایی فعالیت میکنند.
فارغالتحصیلان این رشته معمولاً به عنوان مسئول فنی یا مسئول کنترل کیفیت در کارخانجات صنایع غذایی یا آزمایشگاههای مرتبط مشغول به کار میشوند.
به عنوان نمونه، دانشآموختگان گرایش فناوری صنایع غذایی میتوانند در موقعیتهای شغلی متنوعی به ارائه خدمات بپردازند.
- متخصص طراحی تجهیزات و ماشینآلات فرآوری مواد غذایی
- مسئول فنی در خطوط و کارخانههای تولید مواد غذایی
- کارشناس مجرب برای ارائه مشاوره در زمینه برنامهریزی و توسعه خطوط تولید و سیستمهای صنایع غذایی
- کارشناس برای همکاری و ارائه کمک در زمینه آموزش و تحقیق
درآمد و حقوق رشته ی علوم و مهندسی صنایع غذایی در ایران
درآمد فارغالتحصیلان رشته مهندسی صنایع غذایی در ایران به طور کلی در سطح متوسط و رو به بالا قرار دارد. با این حال، ممکن است برخی از فارغالتحصیلان در مشاغلی با درآمد کمتر مشغول به کار شوند که این موضوع به عدم رعایت شایستهسالاری در فرآیند استخدام کارشناسان مربوط میشود. اما با افزایش مهارتهای علمی و عملی و تقویت رزومه، میتوانید به درآمد بالاتری دست یابید.
لازم به ذکر است که درآمد به شدت به جایگاه شغلی وابسته است و تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند مدرک تحصیلی، سابقه کار، مهارتهای تخصصی و نوع سازمان محل کار قرار دارد. به عنوان مثال، افرادی که تجربه کاری کمتری دارند، معمولاً حقوق کمتری نسبت به افراد با تجربه بیشتر دریافت میکنند. همچنین، افرادی که دارای مدرک تحصیلی بالاتری هستند، نسبت به کسانی که مدرک کاردانی دارند، از مزایای بیشتری برخوردار خواهند بود.
درآمد و حقوق رشته مهندسی صنایع غذایی در خارج کشور
از تاریخ 10 ژوئن 2020، متوسط دستمزد سالیانه مهندسان صنایع غذایی در ایالات متحده 66,132 دلار گزارش شده است. در حالی که ZipRecruiter افزایش حقوق سالانه تا 127,500 دلار و حتی 17,500 دلار را مشاهده کرده است، در حال حاضر بیشتر حقوق مهندسان در رشته علوم و صنایع غذایی در ایالات متحده بین 39,500 تا 79,500 دلار متغیر است.
افرادی که به عنوان مهندس صنایع غذایی فعالیت میکنند، به طور متوسط سالانه 66,132 دلار درآمد دارند که معادل متوسط ملی است. این رشته در بین 50 ایالت کشور، در رتبه 50 از 50 برای حقوق مهندسی صنایع غذایی قرار دارد.
سخن آخر
رشته مهندسی صنایع یکی از رشتههای با کارایی و درآمد بالا به شمار میآید. با پیشرفت فناوری و جهانی شدن صنایع، تخصص مهندسان صنایع در بهبود عملکرد و دستیابی به رشد پایدار به طور فزایندهای اهمیت پیدا میکند. در نهایت، مهندسی صنایع نقش اساسی در پل زدن بین نوآوریهای مهندسی و کاربردهای عملی ایفا میکند و به توسعه صنعت و جامعه کمک شایانی مینماید.
برای آشنایی بیشتر با رشته های دانشگاهی دیگر کلیک کنید!
