بهترین زمان برای مطالعه چه وقتی است؟ صبح، ظهر یا شب؟

یکی از چالش‌هایی که تقریبا همه ما با آن روبرو می‌شویم انتخاب زمان مناسب برای مطالعه است. دلیلش هم این است که همه ما تجربه این را داشته‌ایم که در صورت مطالعه در برخی ساعات شبانه روز، مطالب را بهتر یاد می‌گیریم یا به اصطلاح بازدهی بیشتری داریم. مثلا ممکن است شما ترجیح بدهید که به جای درس خواندن در صبح زود، شب ها امتحان کنید. اما سوال این است که واقعا آیا میتوان بهترین زمان برای مطالعه را پیدا کرد؟ آیا این موضوع در مورد همه افراد صدق می‌کند؟ تا به حال تحقیقات بسیاری در خصوص بهترین زمان به جهت مطالعه انجام شده است و هر محقق بنا بر تحقیقات انجام شده یک زمان مشخص و یا زمان‌های خاصی را برای مطالعه معرفی کرده‌اند. اما امروز قرار است در این مقاله با هم بررسی کنیم که بهترین زمان برای درس خواندن ما در طول شبانه روز چه وقتی است.

چگونه بهترین زمان برای مطالعه را انتخاب کنیم؟

تقریبا همه ما معتقد هستیم افراد دارای سلیقه مختلف هستند و در هر موقعیت تصمیمات متفاوتی می‌گیرند. پس حتما هر کسی هم با توجه به سلایق خودش برای انتخاب زمان مطالعه خود تصمیم می‌گیرد. برخی از افراد معتقدند در هنگام شب به خصوص در ساعات پایانی شب ذهن برای یادگیری آماده تر است در حالی که برخی دیگر اوایل صبح را بهترین زمان برای مطالعه و یادگیری انتخاب کرده‌اند. اما به نظر شما کدامیک از آن‌ها درست فکر می‌کنند؟

هر دو گروه درست فکر می‌کنند. همانطور که گفتیم انتخاب زمان مناسب برای درس خواندن کاملا به خود فرد بستگی دارد. در واقع عوامل زیادی وجود دارند که می‌توانند باعث افزایش یا کاهش سطح یادگیری ما در روز یا شب شوند. علاوه بر این مطالعه در هر یک از ساعات روز می‌تواند فواید متفاوتی هم برای ما داشته باشد. اما قبل از اینکه به سراغ مزایا و معایب درس خواندن در ساعات مختلف روز برویم، اجازه دهید که نظر محققین را هم در این رابطه بشنویم.

نظر محققین در خصوص بهترین زمان مطالعه در روز

برخی افراد اعتقاد دارند که درس خواندن در صبح بهتر از شب است. افرادی که می‌گویند بهترین زمان برای مطالعه در روز است معتقدند مغز در صبح سرحال بوده و هیچ‌گونه خستگی ندارد. همین دلیل توانایی یادگیری مطالب جدید را دارد و می‌تواند بدون خستگی تمامی مطالب و دروس را به خوبی یاد گیرد. در واقع این دسته از افراد به دلیل آمادگی مغز در صبح آن را بهترین زمان برای مطالعه می‌دانند.

همچنین آن‌ها باور دارند که مغز در طول شب به خوبی استراحت کرده و خستگی ذهن رفع شده است. به همین دلیل صبح‌ها آمادگی بیشتری داشته و می‌تواند مطالب جدید را به خوبی فرا گیرد. بنا بر نظر این دسته از افراد هر مطلبی که در صبح فرا گرفته شود بهتر در ذهن باقی خواهد ماند به همین دلیل مطالعه در صبح را به دیگران پیشنهاد می‌کنند.

برای این دسته از افراد پس از بیدار شدن در هنگام صبح و خوردن یک وعده صبحانه مغذی حال نوبت فراگیری دروس است و می‌توان با انرژی بیشتر به یادگیری مطالب جدید پرداخت. پس ما هم اگر قرار است از این استدلال پیروی کنیم، باید نخست بدانیم که برای تقویت حافظه چه بخوریم تا مغز خود را برای یادگیری آماده کرده باشیم.

همچنین از آنجایی که در طول روز محیط اطراف به لطف نور طبیعی خورشید روشن است، احتیاجی به روشن کردن چراغ‌ها و روشنایی‌های مصنوعی نیست. این موضوع سبب دو اتفاق مهم می‌شود. یک اینکه کیفیت دید ما در نور طبیعی روز بهتر از زمان استفاده از نورهای مصنوعی است. دوم اما به طبیعت مغز ما برمی‌گردد. مغز ما در طول روز و زیر نور طبیعی هشیارتر عمل می‌کند. عاملی که تا حد زیادی به افزایش سطح یادگیری ما کمک می‌کند.

نظر محققین در خصوص بهترین زمان مطالعه در شب

اما برخی محققین هم مثل مردم عادی اعتقاد دارند شب‌ها زمان بهتری برای مطالعه هستند. اما به نظر شما دلیل آن‌ها برای پافشاری بر مطالعه قبل از خواب چیست؟ طبیعی است که همه ما بعد از مطالعه در شب می‌خوابیم. به همین دلیل ذهن علاوه بر استراحت کردن  فرصت بسیار خوبی برای تجزیه و تحلیل و پردازش اطلاعات دارد. در نتیجه مطالبی که در شب و پیش از خوابیدن مطالعه شوند، بهتر در حافظه ما ثبت می‌شوند.

محققین همچنین معتقد هستند که این دسته از افراد می‌توانند مطالب را برای مدت زمان طولانی‌تر در ذهن نگه دارند. به همین دلیل مطالب خوانده شده در این ساعت بیشتر از زمان‌های دیگر در ذهن باقی خواهد ماند. دلیلش هم این است که علاوه بر اینکه مطالب خوانده شده قبل از خواب، هنگام خوابیدن درون ذهن ما تجزیه و تحلیل می‌شوند، مغز ما موقع خوابیدن نمی‌تواند اطلاعات جدیدی را بررسی کنید. در نتیجه پردازش و تجزیه و تحلیل مطالب برای ما ساده‌تر می‌شود.

این محققین اعتقاد دارند مطالبی که بدین روش خوانده شود بهتر به خاطر سپرده شده و دیرتر و کمتر هم فراموش می‌شوند. زیرا خواب به عنوان یک فرصتی برای این دسته از افراد عمل می‌کند که مطالب در حافظه کوتاه مدت برای مدت زمان بیشتری بماند. بیشتر دانشجویان و دانش آموزان نیز مطالعه پیش از خواب را به زمان صبح ترجیح می‌دهند.

بهترین مزیتی که می‌شود برای مطالعه در شب عنوان کرد سکوت و آرامشی است که این ساعت از شبانه روز دارد. در هنگام شب افراد آرام‌تر هستند و بیشتر از ساعات دیگر به تفکر می‌پردازند. به همین دلیل می‌توانند از نبوغ و مهارت یادگیری خود در هنگام شب بهره‌مند شوند.

بالاخره در کدام ساعت مطالعه کنیم؟

همان‌طور که اشاره شد ساعات مطالعه و یادگیری در یک فرد کاملا متفاوت از دیگری است. برخی از افراد در هنگام صبح بازدهی بالاتری برای یادگیری داشته و به همین دلیل در هنگام صبح تا ظهر که انرژی بیشتری دارند به مطالعه می‌پردازند و بازخورد بسیار خوبی را کسب می‌کنند.

در مقابل برخی از افراد توانایی یادگیری و مطالعه در طول روز را ندارند. بنابراین ممکن است در اوایل شب تا اواخر شب حس مطالعه در آنها به وجود آید و در ساعات شب به مطالعه بپردازند. در نتیجه نمی‌توان برای تمامی افراد تنها یک ساعت مشخص را برای مطالعه اعلام کرد چون کیفیت مطالعه هر شخص بستگی به عادات روزانه او دارد. البته شرط موفقیت ما فقط انتخاب زمان مناسب برای مطالعه نیست.

طی تحقیقاتی که محققین به تازگی انجام دادند عنوان کرده‌اند که مطالعه در ساعات بعد از ظهر یعنی در ساعات ۶:۳۰ تا ۸:۳۰ بعد از ظهر بهترین زمان برای مطالعه است. طی این تحقیقات محققین گفته‌اند که متناسب با علم جدید، انسان در هر یک از ساعات روز و شب دارای استعدادها و توانایی‌های خاصی است. طبق همین تحقیق نیز مشخص شده است که بدن انسان می‌تواند در طول شبانه روز تغییرات بسیاری را متحمل شود و در این صورت در هر ساعت یک توانایی خاص مثل افزایش درک مطلب را بروز می‌دهد.

 

این محققین همچنین گفتند که حافظه کوتاه مدت فرد و سرعتی که در انتقال فکری افراد وجود دارد در ساعت‌های پایانی صبح و تا اوایل بعدازظهر بیشتر از زمان‌های دیگر است. در کنار حافظه کوتاه مدت نیز ساعت ۶:۳۰ تا ۸:۳۰ بعدازظهر به عنوان بهترین زمان برای فعال شدن حافظه درازمدت عنوان شده است که همین امر موجب شده این ساعت به بهترین زمان برای مطالعه تبدیل شود.

نکته مهم

یادتان باشد فقط انتخاب زمان مناسب تنها شرط موفقیت ما برای مطالعه نیست. ما باید علاوه بر انتخاب زمان مطالعه مناسب، به دنبال روش‌های مطالعه صحیح هم باشیم. به همین دلیل هم کمک گرفتن از مهارت‌های مطالعه مثل ترفندهای تندخوانی یا نقشه کشی ذهنی به ما کمک می‌کند تا بیشترین بهره را از زمانی که در اختیار داریم ببرید.

نکات مهم برای بهترین زمان برای مطالعه در شب و روز

نکاتی که در این بخش عنوان می‌شود متناسب با تمامی افراد اهل مطالعه بوده و می‌تواند برای هر دو دسته موثر واقع شوند:

یادگیری بیشتر در صبح:

سعی کنید بیشتر مطالب را در طول روز و پس از خوردن یک صبحانه مغذی و کمی استراحت شروع کنید تا مطالعه بهتری داشته باشید و مطالب را سریع‌تر یاد گیرید.

مرور دروس در شب:

دروسی که در طول روز مطالعه کردید در طول شب به جهت ماندگاری بیشتر در حافظه درازمدت مرور کنید تا به خوبی در ذهن بماند. برای اینکه بتوانید مطالب را به خوبی مرور کنید پیشنهاد می‌کنیم حتما از نقشه کشی ذهنی استفاده کنید.

استراحت کافی:

یادتان باشد که قبل از شروع و پس از پایان مطالعه حتما خوب استراحت کنید تا مطالب بهتر در ذهن شما باقی بماند. خواب کافی می‌تواند به شکل چشمگیری میزان یادگیری شما را افزایش دهد. مغز شما در هنگام خستگی قادر نیست که مطالب را به خوبی تجزیه و تحلیل کند. پس به جای اینکه نگران هدر رفتن زمانتان در صورت استراحت باشید، حتما برای ماستراحت کردن هنگام و قبل از مطالعه برنامه بریزید.

غذا خوردن صحیح:

پس از آنکه وعده‌های غذایی(صبحانه، ناهار و شام) را میل کردید مدت زمانی حدود ۲۰ الی ۳۰ دقیقه استراحت کرده و سپس به مطالعه بپردازید زیرا مطالعه با شکم پر تاثیر زیادی ندارد و برخی مواقع می‌تواند موجب خواب آلودگی هنگام مطالعه شود. همچنین سعی کنید به جای خوردن غذاهای چرب، شور یا قندهای مصنوعی، از غذاهای سبک، سبزیجات، ماهی و سایر مواد مفید برای مغز استفاده کنید.

 

دوری از مطالعه در زمان عصبانیت:

برای مطالعه حتما باید آرامش داشته باشید و با ذهنی به دور از دغدغه مشغول مطالعه شوید. بنابراین سعی کنید قبل از مطالعه از عصبانیت، ناراحتی، خشم و هیجان‌های این چنینی دوری کنید زیرا در این صورت شما هیچ‌گونه تمرکزی بر روی مطالعه نخواهید داشت.

مطالعه با تمرکز بالا:

هیچ گاه زمانی که خسته و بی حال هستید شروع به مطالعه نکنید زیرا در این صورت تمرکز کافی نداشته و هیچ مطلبی را فرا نمی‌گیرید. در مقابل زمانی که شاداب هستید و شور و اشتیاق مطالعه داشتید حتما در آن زمان به مطالعه بپردازید. بد نیست بدانید برخی مهارت‌های مطالعه مانند تندخوانی، علاوه بر افزایش سرعت مطالعه شما، تمرکزتان را هم افزایش می‌دهند. دلیلش هم این است که وقتی ما با سرعت بالا مطالعه می‌کنیم، فرصت زیادی برای حواس پرتی نداریم!

مطالعه به میزان صحیح:

هیچ‌گاه بیش از اندازه مطالعه نکرده و یا کمتر از توان خود مطالعه نکنید. وقتی که در مدت زمان طولانی به مطالعه می‌پردازید ذهن پس از گذشت مدت زمانی خسته می‌شود و توانایی فراگیری مطالب جدید را نخواهد داشت و در مقابل وقتی ذهن درگیر یادگیری یک مطلب است آن را قطع نکنید زیرا در این صورت ذهن برای خواندن ادامه مطلب کنجکاو شده و به دنبال پیدا کردن پاسخ خواهد گشت. برنامه‌ریزی برای درس خواندن می‌تواند به شما در اجرای این موضوع کمک بسیار زیادی کند.

مطالعه در زمانی مشخص:

سعی کنید در طول روز یک ساعت مشخص را برای مطالعه در نظر بگیرید و به طور منظم در همان ساعت به مطالعه بپردازید بدین صورت پس از گذشت مدت زمانی بدن به این موضوع عادت کرده و در طی یک زمان مشخص ذهن نیازمند مطالعه و تغذیه روح خواهد بود. ساختن یک روتین مناسب برای مطالعه به مرور باعث شکل‌گیری عادت مطالعه در شما می‌شود. پس حتما توصیه می‌کنیم که این کار را رفته رفته انجام دهید.

بررسی سلامتی جسمی و روحی:

پیش از خواندن مطالب جدید باید از سلامت جسم و روح خود مطمئن شوید. زیرا در صورتی که ذهن و یا جسم خسته باشد نمی‌توان مطالعه مناسبی داشت. بنابراین تا زمان متعادل شدن سلامتی روح و جسم مطالعه نکنید. البته منظورمان این نیست که به پزشک مراجعه کنید. همین که عصبی نباشید یا خوابتان نیاید برای مطالعه کردن کافی است.

دوری از مطالعه پس از ورزش:

نقش ورزش در یادگیری تقریبا کتمان نشدنی است. اما بهتر است پس از آنکه ورزش سنگین انجام دادید مطالعه نکنید. زیرا جسم شما خسته است و نمی‌تواند هنگام خستگی مطالعه مناسبی داشته باشد. بنابراین پس از ورزش حدود نیم ساعت استراحت کرده و پس از آنکه شاداب و سر حال شدید به مطالعه بپردازید.

بهترین زمان مطالعه برای جوانان و بزرگسالان

پیش‌تر نیز به این مورد اشاره شد که زمان مطالعه به شیوه زندگی هر شخص بستگی دارد. اما طی تحقیقاتی که انجام شده مشخص شده است که ذهن افراد جوان در هنگام شب فعال‌تر است. به همین دلیل می‌گویند مطالعه در هنگام شب برایشان مفیدتر است و می‌توانند مطالب بیشتری را فرا گیرند. البته به شرط اینکه بتوانید عواملی که موجب عدم تمرکز در نوجوانان می‌شوند را پیدا و آنها را برطرف کنید.

همچنین طی این تحقیقات گفته شده است افراد بزرگسالی که پس از گذراندن سنین جوانی مجددا به مطالعه روی آورده‌اند ترجیح می‌دهند که در طول روز به مطالعه بپردازند و در واقع یادگیری در این ساعات را ترجیح می‌دهند. البته همچنان پیشنهاد می‌کنم که مطالعه کردن را فقط به انتخاب زمان مناسب برای آن محدود نکنید. بلکه به دنبال ابزار مناسب برای درس خواندن هم باشید. در ادامه و قبل از جمع بندی ابزار فوق‌العاده‌ای را برای مطالعه به شما معرفی می‌کنیم.

سایر نکات مهم در انتخاب بهترین زمان برای درس خواندن

اما متاسفانه همه ما آزادی عمل و توانایی این را نداریم که خودمان ساعت مطالعه خود را انتخاب کنیم. شاغل بودن، محصل بودن یا بسیاری نکات دیگر باعث می‌شوند ما در انتخاب ساعت مطالعه خود آزادی کامل نداشته باشیم. مثلا اگر شما کارمندی هستید که دوست دارد در آزمون آیلتس نمره خوبی بگیرد، چاره‌ای جز مطالعه مطالب در شب و قبل از خواب ندارید. یا اگر دانش آموز هستید فقط در برخی ساعات روز می‌توانید مطالعه کنید. خب پس چاره چیست؟ آیا باید بیخیال درس خواندن شویم؟ یا شاید هم مطالعه با بازدهی بالا را کلا فراموش کنیم؟!

پیشنهاد ما به شما چیز دیگری است. همانطور که قبلا هم گفتیم، یادگیری مهارت‌های مطالعه می‌تواند درس خواندن را برای شما ساده‌تر کند. تندخوانی هم یکی از مهمترین مهارت‌های مطالعه است که اتفاقا مخصوص این گروه از افراد است. می‌پرسید چرا؟ خب بیایید با هم ببینیم:

یک فرد تندخوان با سرعت 5 برابر بیشتر از حد معمول مطالعه می‌کند. این یعنی اگر شما شب‌ها فقط یک ساعت زمان برای مطالعه دارید و به مطالعه در شب هم عادت دارید، می‌توانید با همان یک ساعت مطالعه به اندازه 5 ساعت مطالعه یک فرد عادی مطالب را یاد بگیرید. البته این تمام فایده تندخوانی نیست. هنگام استفاده از این مهارت، درک مطلب شما هم به شکل چشمگیری افزایش پیدا می‌کند. بنابراین آنچه در همان 1 ساعت می‌خوانید را به مراتب بهتر از قبل یاد می‌گیرید. البته تندخوانی فقط محدود به مطالعه شبانه نیست و در تمام ساعات شبانه روز به شما کمک می‌کند تا بیشتر و بهتر مطالعه کنید. به این ترتیب شما می‌توانید بدون اینکه به کار یا زمان مطالعه مدرسه خود ضربه بزنید، شانستان را برای قبولی در امتحاناتی مثل کنکور، آزمون وکایت یا آیلس افزایش دهید.

 

بهترین زمان مطالعه ؛ سخن پایانی

در هر صورت فرقی نمی‌کند که شما با کدام یک از ساعات برای مطالعه راحت‌تر هستید مهم این است که در طول شبانه روز به خوبی استراحت کافی داشته باشید و به خوبی غذا بخورید و ورزش کنید، این سه مورد جزو اصلی برای یک مطالعه مناسب و خوب به شمار می‌رود و وقتی شما بدن و ذهنی سالم داشته باشید می‌توانید مطالعه بهتری را داشته باشید.

 

برای دیدن دیگر مقالات به مقالات سایت مراجعه کنید.