در این مقاله به بررسی رشته مهندسی عمران خواهیم پرداخت، پس با ما همراه باشید:
رشته مهندسی عمران برای داوطلبانی که به علوم فیزیک و ریاضی به‌صورت عملی علاقه‌مند هستند، مناسب است. همچنین، افرادی که به ساخت و ساز و طراحی سازه‌ها و ساختمان‌ها تمایل دارند، به این رشته جذب می‌شوند. به عبارت دیگر، مهندسی عمران یک رشته کاربردی است و مطالعه علوم محض در آن به‌ندرت انجام می‌شود. از زیرمجموعه‌های مهندسی عمران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سازه‌های سبک مانند ساختمان‌های مسکونی و ساختمان‌های مقاوم در برابر زلزله، سیل و آتش
- سازه‌های بزرگ‌تر مانند برج‌ها
- سازه‌های مرتبط با آب مانند سدها، سکوهای دریایی، اسکله‌ها و غیره
- تونل‌ها، پل‌ها، سیلوها، مخازن ذخیره مصالح، دکل‌های مخابراتی و نیروگاه‌های برق
- ساخت و ساز فرودگاه‌ها، جاده‌ها و راه‌ها
- بهسازی و اصلاح خاک‌های نامناسب قبل از احداث سازه‌ها
- حوزه‌های تخصصی مرتبط با منابع آب، شبکه‌های فاضلاب و محیط زیست
این موارد همگی از حوزه‌های مهندسی عمران هستند که هر کدام شامل زیرمجموعه‌های وسیعی می‌شوند. علاقه‌مندان به طراحی و اجرای این نوع سازه‌ها در این رشته می‌توانند به فعالیت بپردازند.
کدام دروس دوره دبیرستان در رشته مهندسی عمران اهمیت بیشتری دارند؟
داشتن پایه قوی در دروس فیزیک و ریاضی در دوره دبیرستان می‌تواند به موفقیت در رشته مهندسی عمران کمک شایانی کند. در درس فیزیک، مباحث مکانیک جامدات، استاتیک و سیالات و در درس ریاضی، مباحث ریاضیات گسسته، جبر و احتمال و هندسه از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و در رشته مهندسی عمران به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند.
گرایش‌های رشته مهندسی عمران برای ادامه تحصیل کدامند؟
رشته مهندسی عمران در مقطع کارشناسی شامل سه گرایش اصلی است:
- عمران–عمران
- عمران–نقشه‌برداری
- عمران–آب
گرایش عمران–عمران:
این گرایش نسبت به سایر گرایش‌ها جامع‌تر و گسترده‌تر است و شامل زیرمجموعه‌های بیشتری می‌باشد. دانشجویان این گرایش به بررسی مسائل مرتبط با تمامی گرایش‌های مقاطع بالاتر مهندسی عمران، از جمله سازه، خاک و پی، راه و ترابری و هیدرولیک می‌پردازند. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، تماشای فیلمهای آموزشی زیر توصیه می‌شود.
گرایش عمران–نقشه‌برداری:
این گرایش به طور خاص به مطالعه مباحث مربوط به نقشه‌برداری می‌پردازد که هدف آن تعیین پستی‌ها و بلندی‌های منطقه قبل از آغاز عملیات ساخت و ساز است. نکته مهم این است که نقشه‌برداری بیشتر در پروژه‌های بزرگ خارج از شهر مانند سیلوها، پل‌ها، تونل‌ها و سدها کاربرد دارد. به همین دلیل، فعالیت‌های میدانی و صحرایی در این رشته بسیار زیاد است. دانشجویان قبل از انتخاب این گرایش باید به این نکته توجه کنند و در صورتی که تمایل به انجام کارهای میدانی ندارند، بهتر است به سراغ این گرایش نروند.
گرایش عمران–آب:
این گرایش، مشابه گرایش نقشه‌برداری، به طور خاص به بررسی موضوعات مرتبط با منابع آب، از جمله رودخانه‌ها، سدها و کانال‌های آبیاری می‌پردازد.
رشته مهندسی عمران در ایران تا مقطع دکتری تدریس می‌شود و فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی می‌توانند در مقطع کارشناسی ارشد و سپس در مقطع دکتری در گرایش‌های مختلف زیر ادامه تحصیل دهند:
مهندسی سازه:
هدف از مهندسی سازه، تحلیل رفتار اجزای سازه و مدل‌سازی المان‌ها تحت بارهای استاتیکی است. این گرایش بیشترین ظرفیت پذیرش را در میان سایر گرایش‌های مهندسی عمران در دانشگاه‌های کشور دارد و به نوعی عموم مردم این رشته را با این گرایش می‌شناسند. سایر گرایش‌ها نسبتاً جدیدتر هستند. از نرم‌افزارهای پرکاربرد مرتبط با این گرایش می‌توان به Etabs، Sap و Safe اشاره کرد. برای آشنایی بیشتر با این رشته، مشاهده فیلمهای آموزشی زیر توصیه می‌شود.
ژئوتکنیک یا مهندسی خاک و پی:
ژئوتکنیک یا مهندسی خاک و پی یکی از شاخه‌های مهندسی عمران است که در آن رفتار خاک تحت بارهای وارده از سازه‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد. از جمله مباحث مهم در این گرایش می‌توان به تخمین ظرفیت باربری خاک اشاره کرد.
- مهندسی پی پیشرفته
- مکانیک خاک پیشرفته
- دینامیک خاک
- مکانیک سنگ
- مهندسی تونل
- مهندسی سدهای خاکی
- آب‌های زیرزمینی
- زمین‌شناسی مهندس
- ریاضیات مهندسی
- ژئوتکنیک دریایی
- مکانیک محیط‌های پیوسته
- روش اجزای محدود
- روش‌های عددی در مکانیک خاک
سازه‌های هیدرولیکی:
مهندسی سازه های هیدرولیکی در اصل ترکیبی از گرایش‌های سازه و آب است. دروس اصلی این گرایش عبارتند از:
- هیدرولیک پیشرفته
- طراحی هیدرولیکی سازه‌ها
- روش اجزاء محدود
- هیدرودینامیک
- هیدرولیک محاسباتی
- اندرکنش آب و سازه
- هیدرولوژی پیشرفته
- ریاضیات عالی مهندسی
- مکانیک محیط‌های پیوسته
- آب‌های زیرزمینی
- سدهای خاکی
- سدهای بتنی
مهندسی زلزله:
در رشته مهندسی زلزله، هدف تحلیل و بررسی نیروهایی است که به‌صورت خارجی به سازه اعمال می‌شوند. به‌طور مثال نیروی زلزله و باد از جمله نیروهای دینامیکی و جانبی هستند که به سازه وارد می‌شوند. بررسی نحوه عملکرد سازه در مقابل این بارها و پیشنهاد راهکارهایی برای مقابله و بررسی رفتار لرزه‌ای سازه از اهداف اصلی این گرایش هستند. برای آشنایی بیشتر با این رشته، مشاهده فیلمهای آموزشی زیر پیشنهاد می‌شود.
راه و ترابری:
گرایش راه و ترابری، به موضوع طراحی هندسی راه و راه آهن، اجرا و روسازی راه‌ها و جاده‌ها می‌پردازد. این گرایش نیز همانند گرایش نقشه‌برداری، عملیات صحرایی و میدانی زیادی داشته و دانشجویان حین انتخاب آن باید به این موضوع توجه داشته باشند.
مهندسی و مدیریت منابع آب:
در مهندسی و مدیریت منابع آب به مباحث مربوط به جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب‌ها و نیز تاسیسات مرتبط با فاضلاب از قبیل مخازن ذخیره و خطوط انتقال پرداخته می‌شود. همچنین، مباحثی مانند بررسی مکانیزم انتقال رسوب رودخانه‌ها، رفتارهای مختلف رودخانه‌ها و کنترل سیلاب از جمله موارد مورد بحث در گرایش مدیریت منابع آب هستند. از آنجایی‌که هنوز تمامی شهرهای کشور ایران به سیستم فاضلاب شهری متصل نشده‌اند و برای تخلیه فاضلاب با مشکل‌هایی مواجه هستیم، بازار کار این رشته به نسبت رو به رشد است.
سازه‌های دریایی:
گرایش سازه‌های دریایی، شامل تحلیل و طراحی سازه‌های مرتبط با دریا مانند سکوهای نفتی، جک‌آپ‌ها، اسکله و مواردی از این قبیل است. از آنجایی که ایران در شمال و جنوب مرزهای دریایی دارد و از سوی دیگر دریاهای کشورمان نفت‌خیز هستند، فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در پروژه‌های مرتبط با صنعت نفت و گاز در سواحل و دریای شمالی و جنوبی کشور مشغول به کار شوند. برای آشنایی بیشتر با این رشته، مشاهده فیلمهای آموزشی زیر پیشنهاد می‌شود.
مهندسی مدیریت ساخت:
گرایش مهندسی مدیریت ساخت آموزش‌های لازم در زمینه اصول مدیریت صحیح اجرای پروژه‌های عمرانی را در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد. دانستن مسائل مربوط به مدیریت و کنترل پروژه در روند ساخت و اجرا، مدیریت صحیح مصالح و زمان، آشنایی با امور قراردادها در ابعاد حقوقی موجب دستیابی بیشتر به موفقیت در پروژه‌های عمرانی خواهد شد، آنهم به ویژه در پروژه‌های بزرگ ملی که هزینه زیادی را در بر می‌گیرند.
مهندسی برنامه‌ریزی حمل و نقل:
در این گرایش به برنامه‌ریزی حمل و نقل در چهار بخش مجزای دریایی، ریلی، هوایی و جاده‌ای پرداخته می‌شود. در بخش شهری، فارغ‌التحصیلان این گرایش به مطالعه مباحث حمل و نقل و ترافیک درون شهری می‌پردازند و می‌توانند در سازمان‌های حمل و نقل ترافیک، ادارات راه و ترابری و شهرداری‌ها مشغول به کار شوند.
مهندسی محیط زیست:
از آنجایی‌که امروزه مباحث مربوط به حفاظت از محیط زیست و بقای کره زمین در سراسر دنیا بسیار مورد توجه هستند، این گرایش مهندسی عمران نیز بیش از پیش مورد استقبال فارغ‌التحصیلان کارشناسی مهندسی عمران قرار دارد. مواردی از جمله مطالعه و کنترل منابع آلودگی آب، خاک و هوا از جمله مهمترین مباحث این گرایش هستند. با توجه به شرایط کنونی، سازمان‌های مسئول مانند سازمان حفاظت محیط زیست، شیلات و شهرداری‌ها، مرتباً به منظور برطرف کردن مشکلات محیط زیستی کشور، اقدام به برنامه‌ریزی و صرف بودجه برای ارائه و اجرا طرح‌های کاربردی و مرتبط می‌کنند؛ مسئله‌ای که سبب شده، بازار کار فارغ‌التحصیلان گرایش مهندسی محیط زیست به خاطر آن رشد قابل توجهی را تجربه کند.
ثبت نام آزمون نظام مهندسی ۱۴۰۳
فارغ‌التحصیلان رشته‌های فنی و مهندسی، از جمله عمران، معماری، برق و مکانیک، برای ورود به حرفه مهندسی و اشتغال در این حوزه نیازمند دریافت گواهی اشتغال به کار و پروانه نظام مهندسی هستند. به همین منظور، آن‌ها باید در آزمون نظام مهندسی ۱۴۰۳ شرکت کرده و در صلاحیت‌های مورد نظر خود شرکت کنند.
ثبت نام آزمون نظام مهندسی عمران آبان ماه (نوبت دوم ۱۴۰۳) مهر ماه آغاز می شود.
این آزمون در هفت رشته مختلف برگزار می‌شود: معماری با صلاحیت‌های نظارت و اجرا، عمران با صلاحیت‌های نظارت، محاسبات، اجرا، ارزیابی، طرح و اجرای بهسازی و همچنین طرح و اجرای گود، پی و سازه نگهبان، تاسیسات مکانیکی با صلاحیت‌های اجرا، طراحی و نظارت، تاسیسات برقی با صلاحیت‌های اجرا، طراحی و نظارت، شهرسازی، نقشه‌برداری و ترافیک. داوطلبان واجد شرایط می‌توانند پس از تهیه مدارک لازم، به وب‌سایت مجری برگزاری آزمون نظام مهندسی مراجعه کرده و مراحل ثبت‌نام خود را انجام دهند.
شرایط ثبت‌نام در آزمون نظام مهندسی 1403
یکی از مهمترین شرایط برای ثبت‌نام در آزمون نظام مهندسی، داشتن آخرین مدرک تحصیلی داوطلبان است. بنابراین، فارغ‌التحصیلان رشته‌های معماری، عمران، تأسیسات مکانیکی، تأسیسات برقی، شهرسازی، نقشه‌برداری و ترافیک که مدرک آن‌ها مورد تأیید وزارت علوم باشد، می‌توانند در این آزمون شرکت کنند.
لازم به ذکر است که فارغ‌التحصیلان رشته‌های فوق در مقطع کارشناسی باید حداقل 3 سال سابقه کار حرفه‌ای، فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد 2 سال و فارغ‌التحصیلان مقطع دکتری 1 سال سابقه کار حرفه‌ای از زمان اخذ مدرک خود داشته باشند تا مجاز به ثبت‌نام در آزمون نظام مهندسی شوند.
گروه دیگری از داوطلبان که تمایل به شرکت در آزمون نظام مهندسی ۱۴۰۳ دارند، شامل افرادی با مدرک کاردانی می‌شود. برای این دسته، آزمونی ویژه کاردان‌ها برگزار خواهد شد. از مهمترین شرایط برای شرکت در آزمون حرفه‌ای کاردان‌های فنی ساختمان، داشتن مدرک فنی معتبر از وزارت علوم به همراه ۵ سال سابقه کار مرتبط است. همچنین، افرادی که مدرک فنی معتبر از سایر وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی دارند، باید ۶ سال سابقه کار مرتبط را نیز داشته باشند.
دسته دیگری از داوطلبان که فاقد مدرک کاردانی فنی هستند، با رعایت شرایط خاصی می‌توانند در آزمون صلاحیت حرفه‌ای معماران تجربی ۱۴۰۳ شرکت کنند. این داوطلبان باید دارای مدرک دیپلم فنی، مدرک پایان خدمت یا معافیت دائم باشند و همچنین نباید عضو سازمان استان خود باشند. علاوه بر این، رعایت شرایط سنی مشخص شده نیز برای این دسته الزامی است.
مهمترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی عمران چه هستند؟
از مهمترین دروس اصلی و تخصصی رشته مهندسی عمران، می‌توان به مواردی که در ادامه آمده‌اند اشاره کرد:
- استاتیک
- مقاومت مصالح
- دینامیک
- تحلیل سازه‌ها
- مکانیک خاک
- مهندسی پی
- مکانیک سیالات
- هیدرولیک
- مهندسی زلزله
- نقشه‌برداری
- تکنولوژی بتن
- سازه‌های فولادی
- سازه‌های بتن‌آرمه
- راهسازی
- روسازی راه
- متره و برآورد پروژه
همچنین، واحدهای آزمایشگاهی، کارگاهی، پروژه و کارآموزی نیز در کنار سایر دروس اصلی از واحدهای مهم رشته مهندسی عمران هستند. در ادامه به برخی از این موارد نیز پرداخته شده است:
- آزمایشگاه مقاومت مصالح
- آزمایشگاه تکنولوژی بتن
- آزمایشگاه هیدرولیک
- آزمایشگاه خاک
- پروژه متره و برآورد
- پروژه راهسازی
- پروژه سازه‌های فولادی و بتنی
فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی عمران در چه زمینه‌ها و صنایع می‌توانند فعالیت کنند؟
فارغ‌التحصیلان مهندسی عمران می‌توانند به عنوان مهندسان مشاور در شرکت‌های مختلف مشغول به کار شوند و مسئولیت طراحی، محاسبه و نظارت بر اجرای پروژه‌های ساختمانی را بر عهده بگیرند. همچنین، آن‌ها می‌توانند در شرکت‌های مجری به عنوان مهندس مقیم در کارگاه، سرپرست کارگاه یا مدیر پروژه فعالیت کنند. علاوه بر این، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان نظام مهندسی و جهاد سازندگی نیز به جذب فارغ‌التحصیلان این رشته می‌پردازند.
فارغ‌التحصیلان گرایش ژئوتکنیک می‌توانند در شرکت‌های تخصصی مکانیک خاک و پی مشغول به کار شوند و به تحلیل و طراحی فونداسیون، طراحی و اجرای گودبرداری‌ها، مقاوم‌سازی و بهسازی خاک و موارد مشابه بپردازند.
دانش‌آموختگان گرایش‌های راه و ترابری و مهندسی حمل و نقل نیز می‌توانند در وزارت راه و ترابری و شهرداری‌ها استخدام شوند و در طراحی و اجرای پروژه‌های شهری و جاده‌ای فعالیت کنند.
همچنین، فارغ‌التحصیلان گرایش‌های مدیریت منابع آب، سازه‌های هیدرولیکی و سازه‌های دریایی نیز می‌توانند در وزارت نیرو مشغول به کار شوند.
چنین مهارت‌هایی سبب تعامل بهتر فرد در سازمان و محیط‌های کاری خواهد شد و به طور معمول با نام «مهارت‌های نرم» از آن نام می‌برند. به همین دلیل، برای یادگیری مهارت‌های فردی، مشاهده مجموعه فیلمهای آموزش توسعه مهارت فردی فرادرس پیشنهاد می‌شود که لینک آن در زیر آورده شده است.
بازار کار رشته مهندسی عمران چگونه است؟
می‌توان گفت که بازار کار رشته مهندسی عمران در ایران نسبت به سال‌های گذشته کمی کاهش یافته است. این کاهش به دلیل شرایط خاصی است که در سال‌های قبل وجود داشت، از جمله جنگ و نیاز فوری به بازسازی زیرساخت‌ها، از جمله بناها، جاده‌ها و سازه‌های مختلف مانند سدها، کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها. در آن زمان، بازار کار این رشته بسیار گسترده بود. اما با ایجاد ثبات نسبی در کشور، بازار کار مهندسی عمران به طور نسبی کوچک‌تر شده و توجه بیشتری به حوزه‌هایی مانند مهندسی محیط زیست، مدیریت منابع آب و فاضلاب و مدیریت ساخت معطوف شده است.
با این حال، ایران هنوز به توسعه و ساخت و ساز، به ویژه پروژه‌های اصولی و مطابق با استانداردهای جهانی نیاز دارد. همچنین، ایجاد زیرساخت‌های اساسی در شهرها و روستاها یک ضرورت اساسی است که برای تحقق آن به مهندسان عمران با تجربه نیاز است.
چگونه می‌توان در رشته مهندسی عمران در ایران ادامه تحصیل داد؟
فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی مهندسی عمران می‌توانند در مقطع کارشناسی ارشد در گرایش‌های مختلف ادامه تحصیل دهند.
چگونه می‌توان در رشته مهندسی عمران در خارج از کشور ادامه تحصیل داد؟
ادامه تحصیل در رشته مهندسی عمران در خارج از کشور به شدت مورد توجه قرار گرفته و به عنوان فرصتی برای دستیابی به موقعیت‌های شغلی در کشورهای دیگر شناخته می‌شود. از جمله کشورهایی که بورس‌های تحصیلی مناسبی برای دانشجویان این رشته ارائه می‌دهند، می‌توان به ایتالیا و کانادا اشاره کرد. این کشورها با توجه به شرایط مالی و تحصیلی دانشجویان، بورسیه‌های متعددی را در این حوزه در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند.
علاوه بر این، به دلیل چالش‌های زیست‌محیطی موجود در جهان، توجه به برخی گرایش‌های مهندسی عمران، نظیر مهندسی محیط زیست و منابع آب، به طور چشمگیری افزایش یافته است.
به ویژه در کشورهای پیشرفته‌ای مانند آمریکا، کانادا، آلمان و انگلستان، جذب دانشجویان در این گرایش‌ها در مقاطع تحصیلات تکمیلی به مراتب بیشتر از گذشته شده و دانشگاه‌ها بورسیه‌های مناسبی برای تحقیق و پژوهش در این زمینه‌ها به دانشجویان علاقه‌مند ارائه می‌دهند.
لازم به ذکر است که در اکثر موارد، برای ادامه تحصیل در خارج از کشور، آشنایی کافی با زبان خارجی کشور مقصد و همچنین زبان انگلیسی ضروری است.
تا چه حد دروس دانشگاهی رشته مهندسی عمران می‌توانند نیازهای بازار کار را برآورده کنند؟
با توجه به اینکه مهندسی عمران یک رشته عملی و اجرایی است، صرف گذراندن موفقیت‌آمیز دروس دانشگاهی به تنهایی برای دستیابی به فرصت‌های شغلی مناسب کافی نیست. دانشجویان این رشته باید علاوه بر یادگیری مبانی نظری، به تسلط بر نرم‌افزارهای تخصصی نیز بپردازند و در پروژه‌های عمرانی به عنوان کارآموز شرکت کنند. به عبارت دیگر، دانش تحلیل و طراحی سازه‌های مهندسی از طریق دروس دانشگاهی به دست می‌آید، در حالی که تجربه عملی و آشنایی با فرآیند ساخت و اجرا، مهارت‌های تجربی یک مهندس عمران را تقویت می‌کند.
ما در این مقالعه سعی کردیم تمام موارد مورد نیاز در رابطه با آشنایی با رشته مهندسی عمران را به شما عزیزان توضیح دهیم لطفا برای خواندن دیگر مقالات بر روی لینک کلیک کنید.
برای دیدن دوره های بیشتر اینجا کلیک کنید!
