وسواس مطالعاتی چیست؟ روش های درمان

آیا شما هم سخت می تونید تمرکز کنید و دائماً حین مطالعه دروس کنکور دچار اضطراب می شوید؟ شده تا حالا حین خوندن یه پاراگراف مکث کنید و احساس کنید چیزی رو از قلم انداختید و باید برگردید از اول بخونید؟ یا از اون دسته دانش آموزان کندخوانی هستید که سه چهارم صفحه رو هایلات می کنند؟ آیا حین خوندن دائم از این کتاب به کتاب دیگه می پرید و یادداشت هاتون رو چندباره از اول می نویسید؟ آیا حین مطالعه همه ش فکر می کنید که زمانتون داره تموم می شه و باید دست بجنبونید؟

این دسته افراد ممکن است برنامه‌ی مطالعاتی مناسبی را نیز تهیه کنند، اما در انتهای هفته و در زمانی که آن را بررسی می‌کنند متوجه می‌شوند با تکرار بیهوده برخی از مطالب کاری کرده‌اند که حتی به نیمی از برنامه‌ی خود نرسند. دلیل این تکرار هم برای خود این داوطلبان کم‌کردن استرس و اضطراب آنان است تا اطمینان حاصل کنند مطلب را به‌خوبی یاد گرفته‌اند. به‌طور کلی، وسواس برای مطالعه نوعی از استرس است که باعث می‌شود افراد به‌ خود و دانسته‌های‌شان شک کنند. اگر پاسختون به یکی از این سوالات مثبته، ممکنه که مسئله شما وسواس مطالعاتی باشه.

من تو این مقاله می خوام به وسواس مطالعاتی و کند خواندن بپردازم و بهتون راهکارهایی که برای بهبودش وجود داره رو یاد بدم. پس اگر سوالتون اینه که چگونه وسواس مطالعاتی را از بین ببریم ؟ با من همراه باشید.

تعریف وسواس

طبق نظریه ها و گفته های روانشناسان، وسواس به دو نوع فکری و عملی تقسیم می شود. وسواس در تمیزی، وسواس در چیدمان وسایل و.. نمونه هایی از وسواس عملی به حساب می آید. در طرفی دیگر گاهی اوقات افکار، احساسات و تصاویر ناخوشایندی که نمی‌خواهیم به آن‌ها فکر کنیم در ذهن ما بارها و بارها تکرار می‌شوند که ای امر سبب ایجاد وسواس فکری می شود. وسواس فکری می تواند بر روی فعالیت های زندگی تاثیر بگذارد که داشتن وسواس فکری در هنگام مطالعه و درس خواندن نمونه ای از اثر گذاری این اختلال روانی به حساب می آید.

این افکار مزاحم، غالباً بیمار را به تکرار برخی کارها و اعمال بی فایده وا می دارد. فرد با اینکه می داند این افکار و اعمال غیرمنطقی و بی فایده است؛ اما نمی تواند خود را از چنبره آنها رهایی بخشد بلکه خود را مجبور به انجام آنها می بیند. این اعمال اجباری، زندگی فرد را مختل می کند و وقت زیادی را از او می گیرد. علاوه بر اینکه واکنش منفی اطرافیان را نیز برمی انگیزاند و موجب تمسخر یا مخالفت علنی دیگران می شود.

در نتیجه این روند به پنهان کاری، تردید، تشویش، عدم اعتماد به نفس و در مراحل شدیدتر تهاجم و صدمه به دیگران، افسردگی و… می انجامد. بنابراین « وسواس » یکی از بیماری هایی است که از پیچیدگی زیادی برخوردار است و در صورتی که درمان نشود، زندگی فردی و اجتماعی بیمار را مختل می کند و مشکلات جدی تری نیز برای اطرافیان فرد وسواسی به وجود می آورد.

وسواس بر دو گونه است:

1) وسواس فکری عبارت است از: عقاید، افکار تکانه ها یا تصاویر ذهنی پایداری که مزاحم و نامناسب می نمایند و به اضطراب یا پریشانی آشکار منجر می شوند.

فرد وسواسی به خوبی می داند که این وسواس های فکری، محصول ذهن خود او هستند و از خارج تحمیل نمی شوند.

2) وسواس های عملی رفتارهایی تکراری (مانند شستن، منظم کردن، بازبینی) یا اعمال ذهنی (مانند دعا کردن، شمارش، تکرار واژه ها به آرامی) هستند که هدف آنها پیشگیری یا کاهش اضطراب و پریشانی است؛ نه به دست آوردن لذت یا رضایت

در دوران کودکی و نوجوانی، احتمال ابتلا به وسواس وجود دارد؛ همچنان که در بزرگ سالی نیز چنین است. سن شروع در مردان پایین تر از زنان است؛ یعنی، بین شش تا پانزده سالگی برای مردان و بین بیست تا سی سالگی برای زنان بیش تر پیش می آید. در بیشتر موارد شروع این اختلال تدریجی است؛ ولی در بعضی موارد شروع حاد و ناگهانی نیز دیده شده است.

بنابراین همچنان که بزرگ سالان به وسواس مبتلا می شوند، کودکان نیز مبتلا می شوند با این تفاوت که بزرگ سالان به غیرمنطقی بودن افکار یا اعمال وسواسی آگاهی دارند؛ ولی ممکن است کودکان فاقد آگاهی و شناختی کافی برای انجام این قضاوت باشند.

وسواس در مطالعه

هنگامی که شخصی دچار وسواس مطالعاتی شود نمی تواند تمرکز کاملی بر کل محتوای مطالعاتی و کل متون درسی خود کند، چرا که شخص در این هنگام ممکن است  بر روی یک پاراگراف توقف کند تا مطمئن شود آن را به‌خوبی یاد گرفته‌ است و حتی زمانی که می‌خواهد از پارگراف رد شود از خود  می‌پرسد آیا واقعاً درس را فهمیده است؟

که این تردید در یادگیری باعث می شود فرآیند خواندن مجدد یک جمله یا پاراگراف بارها و بارها و در درس‌های مختلف تکرار شود، بنابراین شخص در هنگام درس خواندن در قسمتی از محتوای درسی فکوس می کند و از یادگیری سایر محتوا باز می ماند. به طور کلی می توان گفت این وسواس می تواند آسیب‌های جدی به درس خواندن افراد وارد کندکه در ادامه به آن ها می پردازیم.

حالا توی این مقاله، ما می خوایم درباره وسواس در مطالعات، نوعی از وسواس که در بین دانش آموزان شایع تره صحبت کنیم و راه های کاهش و درمان این رفتارهای وسواسی رو بررسی کنیم. در تقسیم بندی اختلالات وسواس در نوجوانی ، وسواس تکرار یا وسواس نظم و ترتیب برای دانش آموزان وجود داره. فردی که وسواس تکرار داره برای مطالعه حساسیت زیادی به خرج میده و هر مطلب رو باید چندین بار مطالعه کنه.

این کار بسیار وقت گیر هست و به همین دلیل وسواس فکری در درس خواندن مانع بزرگی در پیشرفت تحصیلی فرد به شمار میاد. در مثال بالا شرح حال کوتاهی از یک دانش آموز دچار وسواس مطالعاتی شدید رو دیدیم. با این همه وسواس مطالعاتی در نمونه های مختلف یا درواقع رفتارهای مختلفی می تونه بروز پیدا کنه که توی بخش بعدی بهشون خواهم پرداخت.

 

رفتار های وسواسی هنگام مطالعه، (وسواس مطالعاتی)

همان طور که پیش از این گفته شد هر نوع وسواسی می تواند عواقبی را با خود به همراه داشته باشد. از این رو وسواس فکری در مطالعه علاوه بر اینکه سبب می شود فرد از اتمام کل محتوا درسی باز بماند و دچار استرس شود، می تواند آسیب های جدی دیگری  را نیز به دنبال داشته باشد که عموما این آسیب ها شامل موارد زیر می شود:

وسواس مطالعاتی را می توان به دسته های مختلفی تقسیم بندی کرد که شامل موارد زیر می شود:

1) بازگشت به عقب

در این نوع از وسواس مطالعاتی شخص حس می کند متنی را که خوانده است خوب یاد نگرفته و مجدد شروع به خواندن آن می کند. هنگامی که این مجدد خوانی بار ها تکرار شود، به اصطلاح گفته می شود که فرد دچار وسواس مطالعاتی از نوع بازگشت به عقب یا دوباره خوانی شده است.

2) عدم مدیریت زمان

این نوع از وسواس مطالعاتی زمانی رخ می دهد که شخص فکر می کند زمان کمی را برای مطالعه دارد. بنابراین دچار استرس می شود و نمی تواند بر روی درس خواندن تمرکز کند و یا ممکن است، فکر کند زمان زیادی را برای مطالعه دارد که این امر موجب می شود در دام دوباره خوانی بیفتد و یا با وسواس کار خود را انجام ‌دهد.

3) وسواس ناشی از عدم تمرکز در مطالعه

عدم داشتن تمرکز در هرکاری سبب می شود که شخص دجار پرش ذهنی شود که این امر بدین معنا ست که ذهن افراد به دلیل نداشتن تمرکز از جایی به جای دیگر می پرد. پرش ذهنی در هنگام درس خواندن باعث می شود محتوای خوانده شده را نتوان درک کرد.

4) سرعت پایین مطالعه

کند خوانی در مطالعه دروس باعث می شود که شخص دچار وسواس مطالعاتی شود چرا که وقتی فرد کلمه به کلمه و بسیار آرام، کند خوانی می کند، درک خوبی از جمله ای که خوانده پیدا نمی کند. این امر به دلیل گرفتن وقت زیاد و درنتیجه کمبود پیدا کردن در ساعات مطالعتی، باعث ایجاد استرس و عدم تمرکز در مطالعه  می شود که زمینه ایجاد وسواس مطالعاتی را فراهم می کند.

 وسواس فکری

اگر در زمان مطالعه هر چیزی غیر از درس تمرکز و توجه شما را به خود جلب می‌کند، یعنی با افکار وسواسی درگیر هستید. بعضی از دانش‌آموزان با وجود این که جزوه و کتاب درسی خود را مطالعه کرده‌اند، همیشه نگران این هستند که نکند فلان کتاب نکته‌های بهتری داشته باشد؟ یا بعد از اینکه یک درس را تمام و کمال مطالعه کردند، برای چندمین بار همه چیز را از اول مطالعه می‌کنند تا از یادگیری آن کاملاً مطمئن شوند! چون گمان می‌کنند نتوانسته‌اند درست آموزش ببینند و همه چیز را فراموش خواهند کرد.

مطالعه بیش از حد یک مطلب با نگرانی از این که نکند سر امتحان همه چیز را فراموش کنم، نشانه افکار وسواسی است. برای یادگیری درست باید از روش‌های مطالعه درسی کمک بگیرید و نحوه مرور درسی را آموزش ببینید؛ نه این که یک درس را در یک روز صد بار بخوانید!

 

وسواس رفتاری

رفتارهای وسواسی در افراد مختلف با نشانه‌های متفاوتی بروز داده می‌شوند. بعضی از دانش‌آموزان برای این که بتواننددرس خواندن را شروع کنند، باید تمام اتاق را تمیز و مرتب کنند. گروهی عادت دارند که چند رنگ خودکار یا ماژیک داشته باشند یا در محل خاصی بنشینند. این نوع رفتارها نشان‌دهنده ابتلا به همان وسواس مطالعاتی است که بخش زیادی از زمان شخص را هدر می‌دهد. وسواس مطالعه در زمان کنکور می‌تواند اثرات بدی روی نتیجه زحمات دانش‌آموزان داشته باشد.

چرا به انواع مختلف وسواس مطالعه دچار می‌شویم؟

برای این که بتوانیم جلوی ابتلا به چنین مشکلاتی را بگیریم، در قدم اول باید دلیل اصلی ایجاد این مشکلات را پیدا کنیم. عوامل زیر در شکل‌گیری وسواس مطالعاتی نقش پررنگی دارند:

1) مطالعه نادرست: استفاده از روش‌های نادرست برای مطالعه کردن و حفظ کردن تک تک کلمات هر درس دانش‌آموزان زیادی را با این نوع از وسواس درگیر خواهد کرد.

2) توجه بیش از حد به جزئیات: اگر از همان بار اولی که قرار است یک درس را بخوانید، کلمه به کلمه را صدبار روخوانی می‌کنید، یعنی خودتان را به وسواس مطالعاتی یک قدم نزدیکتر می‌کنید.

3) کندخوانی: سرعت خیلی کم در زمان مطالعه که به‌خاطر روش نادرست مطالعه و توجه بیش از حد به جزئیات رخ می‌دهد. یادگیری راه‌های تندخوانی شما را از دام این مشکل نجات خواهد داد.

روش‌های درمان وسواس مطالعاتی

برای این که بتوانید از شر تمام آسیب‌هایی که در بالا نام بردیم در امان بمانید، بهتر است که از راهکارهای زیر کمک بگیرید:

گام اول

همیشه سعی کنید قبل از مطالعه ذهنتون رو از افکار مزاحم خالی کنید. کارهایی که باید انجام بدید رو به دو دسته تقسیم کنید. اگه این کارها خیلی از شما زمان نمی گیره، به سرعت انجامشون بدید. کارهایی که زمان زیادی از شما می گیره رو روی یک برگه بنویسید و به زمانی دیگری موکول کنید. قبل از شروع مطالعه و یا در حین مطالعه فکرهایی به ذهن شما میاد که تمرکز شما رو کم می کنه و باعث میشه مطالبی رو که می خونید، یاد نگیرید.

یک تکه کاغذ کوچک کنارتون بگذارید و هر زمان که این افکار به ذهنتون اومد، اون ها رو روی برگه بنویسید و به خودتون بگید بعد از تموم شدن مطالعه به این موضوعات فکر خواهم کرد. توجه داشته باشید که این زمان رو فقط باید به مطالعه اختصاص بدید و اجازه ندارید در این زمان کار دیگری انجام بدید یا به موضوع دیگری فکر کنید.

گام دوم

 فضای مناسبی برای مطالعه آماده کنید. سعی کنید از روش های تدریجی برای کاهش وسواس خودتون استفاده کنید. مثلا اگه عادت دارید از چهار منبع استفاده کنید، ابتدا اون رو به سه منبع مطالعاتی تبدیل کنید. به تدریج در روزهای بعد منابع مطالعاتی خودتون رو کمتر کنید تا عادت کنید فقط منابع مهم رو بخونید. با این راهکار می تونید منابع خوب و کامل رو برای درس خوندن انتخاب کنید و زمان بیشتری رو در روز ذخیره می کنید که می تونید از اون برای مطالعه سایر دروس، تست زدن یا انجام کارهای شخصی استفاده کنید.

گام سوم

 برای درس خوندن برنامه ریزی درستی داشته باشید. برای مطالعه هر درس زمان مشخصی تعیین کنید. این کار باعث میشه تا وقتتون رو به خاطر وسواس مطالعاتی هدر ندید و مطالبی که یک بار خوندید رو چند بار نخونید و درنتیجه وقت کافی برای مطالعه همه دروس رو داشته باشید. به خودتون اعتماد داشته باشید. بدونید اگه درست مطالعه کنید، مطالب رو یاد می گیرید و اون ها رو فراموش نخواهید کرد.

ترس و نگرانی رو کنار بگذارید. حتما از روش مطالعه صحیح ، مثل روش های تندخوانی ، تکنیک های تست زنی ، خلاصه نویسی، کدگذاری، تصویر سازی و… استفاده کنید. برای اطمینان از اینکه مطالبی رو که خوندید، یاد گرفتید یا نه، می تونید بعد از خوندن هر پاراگراف، کتاب رو ببندید و مطالب درسی رو برای خودتون توضیح بدهید.

سخن پایانی

به این ترتیب، ضمن این مقاله با وسواس مطالعاتی آشنا شدیم و فهمیدیم که این نوع خاص از وسواس، از جمله مواردی است که می تونه به درس خواندن شما لطمه زیادی وارد کنه. بنابراین اگر شما هم دچار این وسواس هستید، بهتره در سریع ترین زمان ممکن به سمت درمان وسواس مطالعاتی حرکت کنید. منچند تا از راه های درمان وسواس مطالعه رو طی این مقاله توضیح دادم که با عمل کردن به اون ها تا حد زیادی شما می تونید به این وسواس غلبه کنید و با آسودگی خاطر بیشتری به مطالعه بپردازید.

خوش حال می شیم اگر تونسته باشیم با ارائه این اطلاعات و راهکارها کمکی بهتون کرده باشم. ازتون دعوت نظرتتون رو در بخش نظرات بفرستید و مقاله حاضر برای دوستانتون هم که با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند هم به اشتراک بگذارید.